Krytyka rodzajowa

Krytyka rodzajowa – metoda krytyki retorycznej służąca analizie tekstu pod kątem gatunkowym: zbiór ogólnych oczekiwań, konwencji i przymusów, które kierują jego wytworami i interpretacjami. W retoryce teoria rodzaju zapewnia środki do sklasyfikowania i porównania oddziaływania określonych wyrażeń pod kątem ich formalnych, niezależnych i kontekstowych cech. Poprzez zestawienie tych wyników z innymi bądź podobnymi cechami formalnymi oraz koniecznymi warunkami retorycznymi, krytyka retoryczna może rzucić światło na to, jak ich autorzy stosują konwencje w zależności od swoich potrzeb. Krytyka rodzajowa jest jedną z głównych metod przeprowadzania krytyki retorycznej.

Rodzaje były używane do klasyfikowania przemów i dzieł literackich już od czasów Arystotelesa, który wyróżnił trzy rodzaje retoryczne: prawny lub judycjalny, deliberatywny czyli polityczny oraz uroczysty (epidejektyczny). Od tamtej pory podejście do rodzajów na gruncie retoryki i rozumienia tego pojęcia znacznie ewoluowało. Obecnie badane są one pod kątem retorycznej efektywności ich oddziaływania, jak kazania, listy oraz bardziej współczesne i zróżnicowane gatunki niewerbalne czyli przykładowo karykatury, filmy, pomniki. Współczesna krytyka rodzajowa zrewidowała rozumienie pojęcia gatunku w zróżnicowany sposób. Zgodnie z poglądem reprezentowanym przez Michaiła Bachtina, skupia się on między innymi na formalnych cechach komunikacji. Z kolei według Carolyn Miller gatunek winien koncentrować się na powtarzających się okolicznościach socjokulturowych. Jednak niektóry krytycy starają się zestawiać formalistyczne i socjokulturowe koncepcje z cechami nowych mediów, które trudno ująć w tradycyjnych ramach klasyfikacji gatunkowej.